Marekani imeilaani Urusi kwa kufanya jaribio la kombora "hatari na lisilowajibika" ambalo inasema lilihatarisha wafanyakazi waliokuwa kwenye Kituo cha Kimataifa cha Anga za Juu (ISS).
Jaribio hilo lililipua moja ya setilaiti za Urusi yenyewe, na kutengeneza uchafu ambao uliwalazimu wafanyakazi wa ISS kujificha kwenye kapsuli maalum za kulinda .
Kituo hicho kwa sasa kina wafanyakazi saba kwenye - Wamarekani wanne, Mjerumani na Warusi wawili.
Kituo cha anga cha juu kinazunguka kwenye mwinuko wa takriban 420km (maili 260).
"Mapema leo, Urusi bila kujali lilifanya jaribio la uharibifu la satelaiti la kombora la moja kwa moja la kuzuia satelaiti dhidi ya moja ya satelaiti zake," msemaji wa wizara ya mambo ya nje ya Marekani Ned Price alisema katika kikao fupi.
"Jaribio hilo hadi sasa limezalisha zaidi ya vipande 1,500 vya uchafu wa obiti unaofuatiliwa na mamia ya maelfu ya vipande vya uchafu mdogo wa obiti ambao sasa unatishia maslahi ya mataifa yote."
Shirika la anga za juu la Urusi Roscosmos lilipuuza tukio hilo.
"Mzingo wa kitu, ambao uliwalazimu wafanyakazi leo kuhamia kwenye vyombo vya anga kwa mujibu wa taratibu za kawaida, umeondoka kwenye obiti ya ISS. Kituo kiko katika eneo la maalum," shirika hilo lilisema kupitia twitter .
Nyenzo zilizopotoka zilipita bila tukio, lakini asili yake sasa iko chini ya uangalizi.
Inaonekana ilitoka kwa satelaiti iliyovunjika ya Kirusi, Kosmos-1408. Satelaiti ya kijasusi iliyozinduliwa mwaka wa 1982, ilikuwa na uzito wa tani moja na ilikuwa imekoma kufanya kazi miaka mingi iliyopita.
LeoLabs, kampuni ya kufuatilia uchafu wa anga, ilisema kituo chake cha rada huko New Zealand kimeokota vitu vingi ambapo chombo cha anga cha muda mrefu kilipaswa kuwa.
Lakini Bw Price alisema hatari iko bado ipo
"Jaribio hili litaongeza kwa kiasi kikubwa hatari kwa wanaanga kwenye Kituo cha Kimataifa cha Anga cha Juu, na pia kwa shughuli zingine za anga kwa binadamu," alisema.
"Tabia hatari na ya kutowajibika ya Urusi inahatarisha uendelevu wa muda mrefu wa anga ya juu na inaonyesha wazi kwamba madai ya Urusi ya kupinga utumiaji silaha za anga ni ya uwongo na ya kinafiki.
"Marekani itafanya kazi na washirika wetu kujibu kitendo chao cha kutowajibika."
Uchambuzi na Jonathan Amos
Ni vigumu kutoona majaribio ya makombora dhidi ya satelaiti kama aina ya wazimu.
Haiwezekani kudhibiti uchafu unaotokana na athari ya kasi ya juu. Maelfu ya vipande huuangushwa. Baadhi ya uchafu utasukumwa chini kuelekea Duniani na nje ya njia ya madhara, lakini mwingi pia utaelekea kwenye miinuko ya juu ambako itasumbua misheni za kwenda anga za juu kwa miaka mingi katika siku zijazo - ikiwa ni pamoja na zile za taifa lililofanya jaribio hilo.
Wanaanga wa Urusi kwenye kituo cha anga za juu wanapaswa kuwa wanafikiria nini walipojificha kwenye kapsuli yao ya Soyuz mapema Jumatatu kwa sababu ya uchafu wa hatari kutoka kwa jaribio hili unaweza kuingiliana na nyumba yao ya obiti?
Uchafu wa anga za juu ni hali inayozidi kuwa mbaya. Miaka sitini na nne ya shughuli juu ya vichwa vyetu inamaanisha sasa kuna takribani vitu milioni moja vinavyozunguka huko bila kudhibitiwa katika safu ya saizi ya 1cm (0.4in) hadi 10cm.
Athari kutoka kwa mojawapo ya haya inaweza kuwa ya mwisho kwa hali ya hewa muhimu au satelaiti ya mawasiliano ya simu. Mataifa yanahitaji kusafisha mazingira ya anga, sio kuyachafua zaidi.
Nchi kadhaa zina uwezo wa kuharibu satelaiti kutoka ardhini, zikiwemo Marekani, Urusi, China na India.
Kujaribiwa kwa makombora kama haya ni nadra, lakini kila wakati huleta shutuma nyingi kila inapotokea, kwa sababu huchafua mazingira ya anga kwa kila mtu.
China ilipoharibu mojawapo ya satelaiti zake za hali ya hewa iliyostaafishwa mwaka wa 2007, ilitengeneza zaidi ya vipande 2,000 vya uchafu unaoweza kufuatiliwa. Nyenzo hii ilileta hatari inayoendelea kwa misheni za anga za juu, sio zaidi Nchi kadhaa zina uwezo wa kuchukua satelaiti kutoka ardhini, zikiwemo Marekani, Urusi, China na India.
Kujaribiwa kwa makombora kama haya ni nadra, lakini kila wakati huleta shutuma nyingi kila inapotokea, kwa sababu huchafua mazingira ya anga kwa kila mtu.
China ilipoharibu mojawapo ya satelaiti zake za hali ya hewa iliyostaafu mwaka wa 2007, ilitengeneza zaidi ya vipande 2,000 vya uchafu unaoweza kufuatiliwa. Nyenzo hii ilileta hatari inayoendelea kwa misheni za anga za juu, sio zaidi zile za Uchina yenyewe.
Brian Weeden, mtaalam wa ufahamu wa hali ya anga, mapema alisema kwamba ikiwa itathibitishwa kuwa Urusi ilifanya jaribio ambalo lilihatarisha ISS, mwenendo huo ungekuwa "zaidi ya kutowajibika".
Kituo cha anga kinachukua ganda la obiti ambalo waendeshaji wengine hujaribu kuweka mbali na maunzi, iwe inafanya kazi au kustaafu.
Hata hivyo, wanaanga wanazidi kulazimika kuchukua hatua za tahadhari wakati vipande vya satelaiti na roketi kuukuu vinapokaribia kwa njia isiyofaa.
Kasi ambayo nyenzo hii husogea inamaanisha inaweza kutoboa kuta za moduli za kituo kwa urahisi.
Hatua za tahadhari kwa kawaida huhusisha kufunga vianzio kati ya moduli, na, kama ilivyotokea Jumatatu, kupanda kwenye vidonge vilivyowapeleka wanaanga hadi kituoni. Magari haya hukaa yakiwa yameunganishwa na ISS wakati wote wa ziara za kazi za wafanyakazi iwapo kutakuwa na haja ya kutoroka kwa haraka "boti ya kuokoa maisha".
Brian Weeden, mtaalam wa ufahamu wa hali ya anga, mapema alisema kwamba ikiwa itathibitishwa kuwa Urusi ilifanya jaribio ambalo lilihatarisha ISS, mwenendo huo ungekuwa "zaidi ya kutowajibika".
Kituo cha anga kinachukua ganda la obiti ambalo waendeshaji wengine hujaribu kuepuka iwe inafanya kazi au kustaafu.
Hata hivyo, wanaanga wanazidi kulazimika kuchukua hatua za tahadhari wakati vipande vya satelaiti na roketi kuukuu vinapokaribia kwa njia isiyofaa.
Kasi ambayo nyenzo hii husogea inamaanisha inaweza kutoboa kuta za moduli za kituo kwa urahisi.
Hatua za tahadhari kwa kawaida huhusisha kufunga vianzio kati ya moduli, na, kama ilivyotokea Jumatatu, kupanda kwenye vidonge vilivyowapeleka wanaanga hadi kituoni. Magari haya hukaa yakiwa yameunganishwa na ISS wakati wote wa ziara za kazi za wafanyakazi iwapo kutakuwa na haja ya kutoroka kwa haraka kutumia "boti ya kuokoa maisha".
0 Comments